Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu

Biblioteka Raczyńskich to najstarsza istniejąca obecnie biblioteka publiczna w Polsce. Zbiory biblioteczne stały się na przestrzeni lat tak okazałe, że nie sposób było ich pomieścić w zabytkowym budynku i były rozproszone w wielu filiach biblioteki, a także często przechowywane w warunkach nieodpowiednich dla starodruków. Rozbudowa miała umożliwić zgromadzenie całego księgozbioru w jednym miejscu, ale również zaoferować odbiorcom zupełnie nową jakość przestrzeni. W odniesieniu do współczesnych tendencji w projektowaniu bibliotek oprócz udostępniania zbiorów instytucja miała stać się również przestrzenią integracyjną o szerokim działaniu społecznym.

Historyczny budynek z XIX wieku stoi w reprezentacyjnym miejscu, frontem do Placu Wolności i jest jednym z symboli Poznania. Przez swoją efektowną fasadę stwarza monumentalne wrażenie i jest zdecydowaną dominantą w przestrzeni miasta. Punktem wyjścia dla architektów przy jego rozbudowie było wprowadzenie nowego budynku nie umniejszając jego rangi. W efekcie nowa kubatura, chociaż znacznie większa w swojej estetyce stanowi tło dla historycznej bryły. Hierarchia budynków została zachowana również poprzez decyzję, aby główne wejście pozostawało przez istniejący budynek.

Nowa bryła budynku ma 7 kondygnacji i jest usytuowana bezpośrednio za historyczną biblioteką. W swoje głównej części ma formę prostopadłościanu. Od strony ulicy Marcinkowskiego wysunięta jest dodatkowa podłużna bryła, która kontynuuje pierzeję zabudowy wyznaczoną przez istniejący budynek. Jednocześnie pomiędzy obiektami zaprojektowany został łącznik – wspólny foyer integrujący obie przestrzenie. Jest on przeszklony i na tyle głęboko cofnięty, że w perspektywie pozostaje przez dłuższą chwilę niewidoczny. Projektantom zależało bowiem na pozostawieniu wrażenia, aby historyczny gmach pozostał wolnostojący. Jednocześnie estetyka fasady wysuniętej nowej kubatury odnosiła się do charakterystycznej kolumnady biblioteki, obejmującej pierwsze i drugie piętro (tzw. wielki porządek) i idei piano nobile. Analogię można zauważyć również w organizacji przestrzennej, gdzie kolumnada nowego budynku kryje w sobie reprezentacyjną długą i wysoką na dwa piętra salę czytelni.

Projektantom mieli na uwadze, aby konstrukcja nowej fasady fasady była współczesnym dialogiem z budownictwem XIX wieku, stąd zdecydowali się użyć betonu w odcieniu zbliżonym do kolorystyki gmachu. Wszystkie elementy zostały specjalnie przygotowane i prefabrykowane w taki sposób, aby powierzchnia miała widoczną strukturę oraz kruszywo. Ażurowa fasada od ul. Marcinkowskiego składa się z wysokich, betonowych płyt, a główna bryła z betonowych cegieł o gładkiej fakturze.

W konkursowym opisie architekci tłumaczą  ideę przyświecającą estetyce obiektu-  „Lekka, filigranowa, niemal transparentna żeliwna kolumnada dziewiętnastowiecznego budynku pozostanie po rozbudowie fasadą wejściową. Jej wieloplanowość i jednorodność znajduje również odzwierciedlenie w nowo projektowanej elewacji od strony alei Karola Marcinkowskiego, której poziom piano nobile jest dyskretnie oddzielony od pozostałych kondygnacji, głównie przez większą transparentność. Efekt ten jest odczuwany przede wszystkim w bliskim kontakcie z budynkiem. Fasada oglądana z dystansu staje się dużo bardziej jednorodna, tworząc neutralne tło dla historycznego gmachu”.

Wpływ funkcji na strukturę budynku widoczny jest w skali nowej kubatury, ale również w decyzji, aby główne magazyny woluminów objęły trzy najwyższe kondygnacje. Przechowywanie w podziemiach było niewłaściwe przez wzgląd na brak możliwości zapewnienia odpowiednich warunków klimatycznych. Aby umożliwić obciążenie ostatnich pięter, a przy tym unikając gęstej siatki słupów na poziomach czytelni zdecydowano się wprowadzić w rzucie cztery trzony komunikacyjno-techniczne, które przeniosą obciążenia. Te cztery elementy zdefiniowały również charakter wnętrz budynku. Trzy kondygnacje magazynów przecinają w poziomie trzy podłużne otwory, które są tzw. studniami światła –  mają za zadanie doświetlić powierzchnię w centrum rzutu.

We frontowej części od ul. Marcinkowskiego znajduje się czytelnia dla dzieci z niezależnym wejściem. We foyer pomiędzy starym i nowym budynkiem możemy wejść na piętro z czytelnią lub zejść pół kondygnacji niżej do tzw. części publicznej, gdzie znajduje się strefa gastronomiczno-kawiarniana oraz przestrzeń wystaw i zaplecza. Otwarte na trzy kondygnacje foyer pozwala mieć kontakt wizualny z poziomami w budynku.

Czytelnie na pierwszym piętrze zorganizowane są tematycznie i w przeważającej większości otwarte. Część z nich jest wydzielona przeszklonymi ściankami działowymi. Piętro wyżej czytelnie to również otwarta przestrzeń, zróżnicowana pod względem aranżacji, uzupełniona wydzielonymi salami. Na końcu powierzchni jest duża sala wykładowa oraz mniejsza spotkań.

W piano nobile zaprojektowana została widoczna z ulicy wysoka i długa czytelnia, która stała się symbolem rozbudowy. Na trzecim piętrze pojawiają się pomieszczenia magazynów, a wzdłuż ścian z oknami zorganizowane są pokoje biurowe i wykładowe. Na najwyższych kondygnacjach są magazyny.

Estetyka wnętrz zachowuje elegancki i prosty charakter budynku. Ściany z betonowej cegły okalają obiekt i pojawiają się również w jego wnętrzu w przestrzeni foyer. Przestrzenie wewnątrz tej bryły są białe z wykładziną dywanową w kolorze szarym. Wzornictwo mebli również jest proste i masywne, ale  zyskuje ciepły efekt przez użycie drewnianego forniru. Neutralny odbiór przestrzeni przełamują kolorowe tkaniny tapicerek siedzisk. W centralnej części rzutu pojawiają się atria z zielenią, które dodają całej przestrzeni atrakcyjności.

Projektant
JEMS Architekci
Program
Monobiblioteka
Kraj
Polska, Poznań
Lokalizacja
Centrum miasta
Data realizacji
2013
Skala
> 8000
Powierzchnia
12056
Rodzaj realizacji
Przebudowa istniejącej biblioteki
Forma
Zwarta bryła
Komponenty
Otwarty plan czytelni, Pokoje pracy cichej, Sale spotkań, Kawiarnia / restauracja, Kącik dla dzieci
Nagrody i wyróżnienia